رزولورها یا همان ریزولور ها (Resolver) : که معنای لغوی فارسی آن ” حل کننده ” است، نوعي از ماشین های سينكروها (Synchro) هستند كه جای خود را در صنایع مختلفی در ایران جهت سنجش سرعت و جهت گردش باز نموده اند. رزولور ها همانند انکودر ها (Encoders) و مشابه ژنراتور های سنکرون، ماشین های الکترو مکانیکی هستند که حرکت مکانیکی را به سیگنال الکترومکانیکی تبدیل می کنند. اما برخلاف انکودر ها که اکثرا سیگنال دیجیتالی (چه انکودر افزایشی که پالسی است و چه انکودر مطلق که بیتی است)، رزولور دارای سیگنال آنالوگ هست. البته تفاوت در ساختار خاص رزولور ها نیز تفاوت دیگریست که با انکودر ها دارند. معمولا، رزولور ها در محیط های صنعتی و سخت کار تحمل بالاتری نسبت به انکودر ها دارند.
البته این نکته نیز خالی از لطف نیست که انکودر های سخت کاری هستند که حتی از رزولور ها نیز عملکرد بهتری دارند. در واقع رزولور اساسا یک ترانسفورماتور دوار با یک زوج سیم پیچی اصلی و یک سیم پیچ فرعی یا ثانویه است که با هم دارای اختلاف فاز مکانیکی ۹۰ درجه نسبت به هم دارند. خروجی رزولور ها نیاز به کنترل ورودی دارد که می توان براساس آن سیگنال آنالوگ خروجی را تغییر دهد. البته ناگفته نمایند که ورودی نیز به صورت سیگنال سینوسی می بایست باشد. در شکل زیر مکانیز اصلی ساختار تک خطی رزولور را مشاهده می فرمایید.
مشخصات رزولور:
از مشخصاتی که در انتخاب رزولور باید دقت نمود، رزولوشن خروجی براساس سرعت چرخش است. مقدار سرعت حرکت براساس تعداد پریود (تناوب) سینوسی (یا کسینوسی) یک گردش در دامنه مشخص رزولور سنجیده می گردد. خروجی رزولور حاصل عمل مدولاسیون است. با افزایش تعداد قطب های مغناطیسی در روتور و استاتور رزولور، سرعت های مختلف به دست می آید. نسبت افزایش قطب ها با سرعت رابطه مستقیم دارد. حداکثر تعداد سرعت ها به دست آمده محدود به ابعاد فیزیکی رزولور دارد. به بیان دیگر، یک رزولور تک دور معادل با یک انکودر مطلق تک دور یا همان سینگل ترنSigle Turn) ) است.
رزولور ها به دلیل شباهت زیادی که با موتور های الکتریکی از نظر ساختمان (یعنی سیم پیچی، بدنه، بلبرینگ ها و یاتاقان ها و …) دارند، کاربرد های زیادی در صنعت دارند؛ چرا که بر همین اساس قابلیت تحمل شوک و ارتعاش بالاتری نسبت به انکودر ها برای خود کسب نموده اند. عدم وجود پرتو نوری در مکانیزم سنس آن ها، اطمینان بیشتری را در کارکردشان به مشتریان داده است.
رزولور ها همانطور که اشاره شد دارای مزایای زیادی هستند. اما در کنار آن، معایبی هم دارند. رزولور ها به دلیل خروجی آنالوگ خود، دارای محدودیتی هستند. این بدان معناست که براساس انکودر ها که می توان بینهایت پالس و بیت دیجیتالی (بر حسب انکودر مطلق یا افزایشی بودن) از آن ها گرفت، رزولور ها در یک محدوده آنالوگی خروجی دارند. رایج ترین کاربرد رزولور ها در سروموتور های AC brushless بدون آهنربای دائمی، کاربرد های نظامی و محیط های سخت کار، هوا فضا است.
ویژگی های رزولور ها :
از جمله قابليت هاي بالاي آن مي توان به رزولوشن بسيار بالا ، دقت خوب ، مقاوم در مقابل نويز ، قابليت اطمينان بالا مخصوصاً در محيطهاي صنعتي و آلوده مقاوم بودن در مقابل درجه حرارت و كوچكي آنها اشاره نمود. ضمناً رزولورها موقعيت مطلق را اندازه گيري مي نمايند در نتيجه با قطع برق اطلاعات آنها از بين نخواهد رفت .
همچنين نوعی از رزولور به نام رزولور بدون جاروبك وجود دارد كه در اين نوع ، روتور آنها يك ترانسفورماتور بوده که در اين نوع سيم يچي روتور در واقع سيم پيچي ثانويه ترانسفورماتور بوده و ولتاژ آن توسط سيم پيچ اوليه ،و بدون تماس الكتريكي تامين مي گردد.
بنابراین در اين نوع مشكلات جاروبك را نخواهيم داشت. اكثر رزولورها با ولتاژ مرجع ۲ تا ۴۰ ولت (RMS) و در فركانس ۴۰۰ هرتز تا ۱۰ كيلو هرتز كار مي كنند .لازم به ذکر است که رزولور در مقايسه با انكودر نوري نسبت به نويز بسيار مقاوم تر است.
مقایسه انکودر و رزولور:
۱. در اولین قدم مقایسه انکودر و رزولور، باید به سیگنال خروجی آن ها بپردازیم که اصلی ترین مورد است. همانطور که ذکر شد، ریزولور ها دارای خروجی آنالوگ هستند. خروجی ای که به صورت سینوسی و یا کسینوسی می باشد. اکثرا کاربرد ریزولور به عنوان زاویه سنجی در لحظه است. اما خروجی انکودر اغلب به صورت دیجیتالی است. منظور از خروجی دیجیتالی اینکدر، پالس و یا بیت است که بسته به نوع آن به ترتیب به صورت انکودر افزایشی. انکودر مطلق دسته بندی می شوند. البته نا گفته نمایند که انکودر هایی نیز موجود و ساخته می شوند که به صورت آنالوگ بوده و خروجی ۴-۲۰ ملی آمپری یا ۰-۱۰ ولتی بسته به رزولوشن انکودر مورد نظر ایجاد می کنند. لذا برای جایگزین نمودن انکودر به جای ریزولور باید این نکات در نظر گرفته شود.
۲. در دومین قدم تفاوت ابعادی این دو تجهیز است. انکودر ها عموما به دلیل وجود دیسک شیشه ای و برند انکدر، دارای ابعاد بزرگتری نسبت به رزولور ها هستند. البته ناگفته نماند این مورد نیز به گسترش فن آوری حل گردیده است و انکودر های مغناطیسی مشکل را بر طرف کرده اند. همچنین رزولور ها برای خواندن سیگنال ارسالی، نیاز به یک تحلیلگر دارند که همیشه بین رزولور و درایو قرار می گیرد. کارت های آنالوگی هم وجود دارد که این فرآیند را انجام می دهند.
انواع رزولور:
برخی از کدهای فنی رزولور LTN :
• رزولور RE-21-1-A01
• رزولور RE-21-1-A05
• رزولور RE-21-3-A03
• رزولور RE-21-1-K05
برخی از کدهای فنی رزولور TAMAGAWA :
• رزولور تاماگاوا TS2651N11E78 سرو صنعت
• رزولور تاماگاوا TS2640N641E64 سرو صنعت
• رزولور تاماگاوا TS2651N141E78 سرو صنعت
• رزولور تاماگاوا TS2640N71E10 سرو صنعت
• رزولور تاماگاوا TS2641N31E64 سرو صنعت
• رزولور تاماگاوا TS2650N11E78 سرو صنعت
مدل های رزولور:
• مدل BRX / مدولاسیون دامنه
• القای تکفاز/ خروجی دو فاز
• مدل BRT / مدولاسیون فاز
• القای دو فاز/ خروجی تکفاز
• مدل BRS / مدولاسیون دامنه
• القای دو فاز/ خروجی دو فاز
Singlsyn مدل .
Singlsyn یک دتکتور زاویه ابسولوت بسیار نازک است. ریزولورهای سری VR قابلیت اطمینان بالاتری دارند و از آنجایی که سیمپیچ روی روتور ندارند، هزینه ساختشان پایینتر است. تغییر شکل هسته روتور به گونهای خاص و تغییر فاصله بین هسته روتور و هسته استاتور تغییراتی در دامنه ولتاژ خروجی به وجود میآورد. به دلیل ساختار بسیار نازک این مدل را میتوان در فضاهای بسیار کوچکی نصب کرد.
Smartsyn مدل
Smartsyn یک ریزولور بدون جاروبک توکار است که از سیستم خاص Tamagawa Seiki با سیمپیچی کاملاً جدیدی برای تولید محصولی با قیمت پایین و کارایی بالا و قابلیت اطمینان و ویژگیهای الکتریکی بسیار بالا بهره میبرد. ریزولورهایی که از سیمپیچیهای مرسوم در طراحی آنها استفاده شده فقط به صورت دستی قابل استفاده میباشد، ولی ریزولورهایی که با این سیستم سیمپیچی ساخته شدهاند را میتوان با استفاده از ماشین سیمپیچی کویل برای کار کردن اتوماتیک تنظیم کرد.
مدل SmartCoder مبدل ریزولور به دیجیتال
یک مبدل ریزولور به دیجیتال که از یک ربات ساخته شده است، یک کنترلر موتور بدون جاروبک یا سایر مدلهای کنترلر و یک درایور که در مقابل به عنوان رابط پردازش دیجیتال CPU استفاده میشود، برای تبدیل سیگنالهای ریزولور آنالوگ به سیگنالهای دیجیتال به کار میروند و در رنج متنوعی از اپیلیکشنها استفاده میشود.
به طور خلاصه، همیشه در هنگام انتخاب انکودر، انتخاب ریزولور و یا تی انتخاب تاکوژنراتور، اولین نگاه به سیگنال خروجی آن ها باید باشد. در مراحل بعدی میزان رزولوشن یا همان دقت و سپس تطبیق فیزیکال آن ها با موقعیت و شرایط نصب حائز اهمیت است.